โรคไตเรื้อรังเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศไทย กระทรวงสาธารณสุขจึงมีการกำหนดการดูแลผู้ป่วยโรคไตเป็นหนึ่งใน service plan และมีการกำหนดดัชนีตัวชี้วัดในการประเมินผลการดำเนินการ โดยดัชนีตัวชี้วัดหลักที่สำคัญที่สุด คือ ผู้ป่วยมีอัตราการลดลงของ GFR < 4 ml/min/1.73 m2/year และระบุเป้าหมาย 77% โดยกระทรวงสาธารณสุขกำหนดให้ประเมินดัชนีตัวชี้วัดด้วยฐานข้อมูลระบบ Health Data Center (HDC) เป็นโปรแกรมหลัก นำไปสู่การวางแผนเชิงนโยบายของกระทรวงตามผลการประเมิน แต่ผลการประเมินผลการดำเนินการด้วยฐานข้อมูลมีปัญหาหลายอย่าง โดยเฉพาะด้านความครอบคลุมและความถูกต้อง
เพื่อศึกษาผลการประเมินอัตราการลดลงของ GFR ที่ได้จากระบบฐานข้อมูล HDC และระบบฐานข้อมูลของรพ.หาดใหญ่ หรือ PMK รวมทั้งด้านการครอบคลุมของผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังในรพ.หาดใหญ่
รูปแบบการวิจัย ได้แก่ Cross sectional retrospective study โดยการเข้าถึงฐานข้อมูล HDC ทาง webside https://ska.hdc.moph.go.th/hdc/main/index_pk.php จากนั้นเข้าเมนู CKD 2.3 การชะลอความเสื่อมของไต ผู้ป่วยมีอัตราการลดลงของ eGFR < 4 ml/min/1.73 m2/yr และ Data Exchange เพื่อหาข้อมูลรายบุคคล ของผลการประเมินดัชนีตัวชี้วัดของรพ.หาดใหญ่ รหัส 10682 ระหว่าง ระหว่าง 1 ตุลาคม 2561 – 31 มีนาคม 2562 ส่วนข้อมูลจากระบบ PMK ผู้วิจัยและเจ้าหน้าที่สาธารณสุขคอมพิวเตอร์ของรพ.หาดใหญ่ เขียน query เพื่อดึงข้อมูลผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3-4 ซึ่งเป็นกลุ่มเป้าหมายของดัชนีตัวชี้วัดนี้ อาศัยรหัส ICD 10 ที่บ่งว่าเป็นผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังร่วมกับ GFR ระหว่าง 15-60 ml/min/1.73 m2 จากนั้นดึงผลของ GFR ที่ตรวจ 4 ครั้งล่าสุด จากนั้นรายงานความครอบคลุมและผลการประเมินจากระบบทั้งสอง
ผู้ป่วยที่รายงานจาก HDC รวม 538 ราย ค่าของ eGFR ตอนเริ่มต้นของปีงบประมาณ 32.1±15.6 ผป จำแนกเป็น CKD ระยะที่ 1, 2, 3, 4, และ 5 จำนวน 2, 17, 249, 214 และ 56 ตามลำดับ ผ่านเกณฑ์การประเมิน 263 ราย (48.9%) ค่ามัธยฐานการเปลี่ยนแปลงของ eGFR 4.6±34.0 ml/min/1.73m2/year ผู้ป่วยที่รายงานจากระบบ PMK รวม 2389 ราย ค่าของ eGFR ตอนเริ่มต้นของปีงบประมาณ 39.8±12.8 จำแนกเป็นโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3 และ 4 จำนวน 1790 (74.9%), และ 599 (25.1%) ตามลำดับ เมื่อพิจาณาพาะผู้ป่วยที่ใช้ในการประเมินได้แก่ ผู้ป่วยที่ตรวจวัด GFR ไม่น้อยกว่า 2 ครั้ง จำนวน 1335 ราย ค่าของ eGFR ตอนเริ่มต้นของงบประมาณ 37.8±12.9 จำแนกเป็นโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3 และ 4 จำนวน 922, และ 413 ตามลำดับ ผป ผ่าน 663 ราย (49.7%) และค่ามัธยฐานการเปลี่ยนแปลงของ eGFR 4.3±36.3 เมื่อเปรียบเทียบระหว่างผลการประเมินผลอัตราการลดลงของ GFR พบว่า อัตราการการชะลอการเสื่อมของไตในระบบฐานข้อมูล HDC และ PMK ไม่แตกต่างกัน (48.9% vs 49.7%, ตามลำดับ) จำนวนผู้ป่วยที่ได้รับการประเมินในระบบ PMK มากกว่าจำนวนผู้ป่วยในระบบ HDC ประมาณาณ 2.5 เท่า (1335 vs 538) และยังมีผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3-4 จำนวน 1054 รอการประเมิน
ปัญหาที่ทำให้ข้อมูลในระบบ HDC น้อยกว่าที่ควร เกิดจากการดึงข้อมูลโดยอาศัยรหัสที่บ่งบอกว่าเป็นโรคไตเรื้อรังโดยตรง คือ N813, N814 ส่วนรหัสที่บ่งบอกว่าเป็นโรคไตเรื้อรังไม่เพียงพอ แนวทางแก้ไขเพื่อพัฒนางาน แบ่งเป็น 2 ระดับ คือ ในระดับโรวพยาบาล ต้องให้รหัสหารวินิจฉัย N183, N184 มากขึ้น ระดับประเทศ ต้องแจ้งให้ศูนย์เทคโนโลยี่ กระทรวงสาธารณสุข แก้ไข
ข้อมูลที่ได้จากกระทรวงสาธารณสุขก็ต้องมีการตรวจสอบและทำวิจัยเพื่อหาสาเหตุ
ความเข้าใจในรายละเอียดของดัชชนีตัวชี้วัดและความช่วยเหลือของเจ้าหน้าที่สาธารณสุขคอมพิวเตอร์ของโรงพยาบาล
ไม่เป็น
ไม่เคย
ไม่เคย
ไม่เคย